„Slow Art.” w mieście Cittaslow, czyli 9 Edycja Ogólnopolskiego „Dnia Wolnej Sztuki” w Ornecie
9 Edycja Ogólnopolskiego „Dnia Wolnej Sztuki”
Dnia 27 kwietnia 2019 r. po raz drugi Galeria Dziedzictwa Ornety zlokalizowana w podziemiach Ratusza Miejskiego, przy ul. Plac Wolności 26 weźmie udział w ogólnopolskiej akcji społecznej, pn.: „Dzień Wolnej Sztuki”.
W Polsce akcja organizowana jest już po raz dziewiąty. Pierwszy raz „Dniu Wolnej Sztuki” towarzyszy temat przewodni, którym jest „Miłość”. Raz w roku, wszystkie instytucje jednocześnie, w godz. 12.00 – 14.00 udostępniają odwiedzającym 5 wybranych obiektów ze swoich zbiorów do indywidualnego, powolnego zwiedzania i interpretacji. W ubiegłym roku w akcję włączyły się 92 muzea i galerie z 40 miast w Polsce. Były to renomowane muzea oraz galerie sztuki, ale i te małe, mniej znane i uczęszczane miejsca.
Patronami medialnymi akcji ogólnopolskiej będą: Gazeta Wyborcza, TOK FM i Co Jest Grane.
Galeria Dziedzictwa Ornety
Owiane tajemnicą dawnej świetności miasteczka mini muzeum zostało podzielone na 4 główne ekspozycje stałe. W sześciu salach wystawowych zgromadzono 152 eksponaty z kolekcji 29 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego i małej kolekcji militarnej, 39 eksponatów z kolekcji morskiej „Statek MS Orneta”, 21 eksponatów z kolekcji kolejowej oraz najwięcej, bo aż 349 eksponatów z kolekcji „Historia Ornety”. Miejsce zostało utworzone w 2013 r. z inicjatywy Urzędu Miejskiego w Ornecie, darczyńców i licznie wspierających partnerów, wśród których możemy nadmienić, m.in.: Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy, Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni, Inter Marine Gdynia, Polskie Linie Oceaniczne, Stację Muzeum oraz 37 osób prywatnych. Miejsce żyje swoim życiem, a czas jakby się tam zatrzymał. Ten nasz wspólny trud doceniany jest często w sezonie letnim przez odwiedzających nas turystów. W sezonie turystycznym odwiedziło nas około 2 tysiące osób z zewnątrz. Jako jedna z głównych atrakcji miasta często odwiedzane przez grupy szkolne i wycieczkowe. Gdzie „kawał” dobrej historii, wielu lat skupiony jest w jednym miejscu.
W kolejnych latach planowany jest rozwój tego miejsca poprzez utworzenie nowych sal i wystaw stałych, m.in. wystawy międzywojennej.
„Slow Art.” w mieście Cittaslow
Akcja popularyzuje „Slow Art.”, tj. ruch powolnej sztuki. Orneta jako członek Sieci Miast Cittaslow jak najbardziej wpisuje się w strategię i założenia akcji ogólnopolskiej i po raz drugi ma możliwość podzielić się z Państwem zbiorami lokalnego mini muzeum.
W tym dniu zachęcamy odwiedzających obiekt do zwrócenia i skupienia uwagi na 5 konkretnie wskazanych eksponatach, tak by nie czuli się w obowiązku do obejrzenia wszystkiego co mieści się w danym pomieszczeniu wystawowym. Proponujemy odrzucenie ilościowego, bezrefleksyjnego i kompulsywnego zwiedzania. W zamian za to motywujemy do poznania historii, znaczenia, czy przeznaczenia wybranych eksponatów, do samodzielnego szukania odpowiedzi, tak by nasze odwiedziny w muzeum nie skończyły się na standardowym zwiedzaniu, z którego nic nie zapamiętamy i nie zrozumiemy. Postaramy się udowodnić, że obiekt muzealny może być źródłem inspiracji, bo każdy eksponat ma nam do przekazania swoje sekrety, wystarczy, że się w nie wsłuchamy. W muzeum będą wolontariusze, którzy z chęcią udzielą odpowiedzi na pytania powstałe w trakcie oglądania
Tajemnice Dnia Wolnej Sztuki
Eksponaty wystawiane podczas tegorocznego Dnia Wolnej sztuki: rzeźba Mikołaja Kopernika, znaczek heraldyczny z herbem Ornety, trąbka sygnałowa dróżnika, makieta dalszej radiolatarni DRL oraz makieta dawnego Zamku Biskupów Warmińskich w Ornecie.
Rzeźba została wykonana przez lokalnych twórców i przekazana podczas jednej z Sesji Rady Miejskiej w Ornecie. Figura przedstawia postać Mikołaja Kopernika z uniesionymi w górę rękoma obejmującymi słońce.
Co tak naprawdę łączy Ornetę z postacią wielkiego astronoma? Otóż są to dwa mocne, historyczne fakty. Nie każdy wie, że w 1538 r. Mikołaj Kopernik będąc posłem kapituły warmińskiej asystował w Ornecie biskupowi Janowi Dantyszkowi podczas objazdu diecezji i odbioru przysięgi od poddanych Komornictwa Biskupiego.
Kopernik był człowiekiem wszechstronnie wykształconym, a przede wszystkim uzdolnionym. Potrafił pogodzić ze sobą zamiłowanie do niejednokrotnie skrajnych pasji. Zasłynął jako twórca teorii heliocentrycznej i autor dzieła „O obrotach”. Ponadto był ekonomistą, lekarzem, a także administratorem dóbr kapituły warmińskiej. I tak lokował również łany opuszczone w granicach administracyjnych przynależących obecnie do gminy Orneta. Osadził chłopów na opuszczonych ziemiach:
W oparciu o powiązania Mikołaja Kopernika z obszarem Warmii i Mazur utworzono kulturowy szlak turystyczny, tzw. „Szlak Kopernikowski”. W 2016 r. Gmina Orneta dołączyła do szlaku poprzez podpisanie listu intencyjnego z Urzędem Marszałkowskim województwa warmińsko – mazurskiego. Zadeklarowała tym samym chęć współpracy w zakresie działań służących wzmacnianiu marki i promocji turystycznej szlaku w oparciu o pozostawioną nam spuściznę człowieka noszącego nazwisko znane niemalże na całym świecie. Z każdym rokiem we współpracę włączają się organizacje pozarządowe poprzez kalendarz imprez poświęconych postaci geniusza kosmologii, co dodatkowo wzmacnia i przyczynia się do stworzenia konkretnej oferty turystycznej na szlaku w Gminie Orneta.
Oprócz wzmiankowanych faktów historycznych miasto symbolicznie tworzy więź z astronomem. Orneta jak wiele miasteczek w Polsce ma swoją ulicę Kopernika – ulica na mapie podobna jest kształtem do pochylonej w prawo, dużej litery „A”. Na ul. Kopernika, po obu stronach drogi głównej, usytuowane są budynki: Szkoły Podstawowej nr 4 im. Janusza Korczaka oraz Przedszkola nr 1. W 2018 r. w miejscowej galerii sztuki Galerii Art-Nova zorganizowano obchody urodzin Mikołaja Kopernika. W tym dniu przeprowadzony został wykład edukacyjny, projekcja slajdów, gry i zabawy dla dzieci z przedszkoli i szkół podstawowych z terenu Ornety, powstała także I ornecka kolorowanka poświecona postaci astronoma.
W przestrzeni miasta, na rozwidleniu drogi 507, tj. ul. Henryka Dąbrowskiego z ul. Polną, w kierunku miejscowości Nowy Dwór znajduje się również pomnik, który prawdopodobnie nawiązuje do działalności Mikołaja Kopernika, przypominając astrolabium – przyrząd astronomiczny, bądź jak inni twierdzą układ planet.
Heraldyka jest nauką badającą rozwój, znaczenie oraz kształtowanie się herbów. Wiedzę o herbach możemy poszerzyć za pośrednictwem zachowanych herbarzy, a przede wszystkim istniejących wizerunków herbów, występujących m.in. na pieczęciach urzędowych, malowidłach ściennych, monetach, obrazach, drzeworytach, czy na różnego typu zabytkach. W początkowej fazie rozwoju heraldyka odnosiła się do opisywania, ich rozpoznawania oraz rozpowszechniania historii herbów tworzonych na podstawie legend, czy interpretacji zawartych w nich symboli.
Herb oraz pieczęć miejska były wyznacznikiem statusu i pozycji danego miasta. Miasto identyfikowano poprzez herb. Umieszczano go w przestrzeni miejskiej na murach, bramach, podjazdach miejskich.
Herby, jak i treści w nich zawarte nawiązywały do tradycji oraz miejskiej historii. I tak smok zawarty w wizerunku pieczęci i herbu Ornety (z niem. Wormditt) odnosi się do miejsca, gdzie założono miasto. Wokół nazwy „Wormditt” skupione zostały dwie teorie:
Sama legenda o orneckim smoku powstała prawdopodobnie na przełomie XVIII/XIX w. Po raz pierwszy miasto wzmiankowano w 1308 r., natomiast prawa miejskie pochodzą z 1313 r. i zostały nadane na prawie chełmińskim. Z dokumentu wynika, że miasto założono na staropruskim polu „Wurmedyten” lub „Wurmedythin”.
Smok na pieczęciach miasta
Wizerunki herbów Ornety
Różnice w pieczęciach wynikają ze zmian artystycznych baroku. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że herby Ornety do XIX w. były odzwierciedleniem wizerunków pieczęci, są to jedynie przypuszczenia, ponieważ same herby nie zachowały się.
Gdy nastąpił rozwój przemysłu, a do Europy zawitała kultura masowa, zaczęto oswajać z nią zwykłego obywatela, robotnika. W tedy też w Niemczech w XX w. nastąpił rozwój kolekcjonowania znaczków i kart z wizerunkami heraldycznymi, militarnymi, a także przedstawiającymi życie codzienne. Na takim to znaczku pojawił się również herb Ornety.
Znaczek heraldyczny z herbem Ornety pochodzi z serii nr 1. Herb wywodzi się z kolekcji „Wapien – Schau”, kartoników dodawanych do wyrobów tytoniowych KurMark Cigaretten. Założycielem firmy tytoniowej był Josef Garbaty – Rosenthal. Fabrykant urodził się w żydowskiej rodzinie, w miejscowości Lida (w okresie międzywojennym miasto leżało w granicach II Rzeczypospolitej, obecnie znajduje się na obszarze Białorusi) następnie wyemigrował do Berlina, gdzie założył i z sukcesem prowadził przedsiębiorstwo tytoniowe Cigarettenfabrik Garbaty Berlin – Pankow.
Nazwa handlowa „KurMark” wraz z szeroko zakrojoną kampanią reklamową powstała w 1928 r. kartoniki z herbami miast, prowincji, państw, itp. Dodawano do paczek z papierosami. Z tytułu znaczka znajduje się nazwa miasta i prowincji oraz odpowiednia seria i numer pozycji w albumie. Sam album można było nabyć drogą wysyłkową lub bezpośrednio w dobrych sklepach z wyrobami tytoniowymi. Eksponowany egzemplarz przywędrował do Ornety ze Szczecina.
Trąbka sygnałowa dróżnika, tzw. sygnałówka to prosty instrument dęty blaszany, pozbawiony zaworów. Stosowany do wygrywania sygnałów w sygnalizacji kolejowej. Gra na nim polega na zadęciu i ułożeniu ust na ustniku w celu wydobycia składowej szeregu harmonicznego.
DRL czyli dalsza radiolatarnia prowadząca, to jeden z systemów radionawigacyjnych, w skład którego wchodziła radiostacja średniej mocy. DRL orneckiego lotniska znajdowała się ok. 1km na pn. - wsch. od Nowego Dworu. W latach 1958-1968 na orneckim lotnisku funkcjonowały radiostacje typu PAR-5, PAR-6 oraz PAR-7. Wykorzystywano je do tzw. „ślepego lądowania” w przypadku braku kontaktu wzrokowego załogi samolotu z punktami orientacyjnymi na ziemi. Naprowadzały one na wskazane lotnisko samoloty mające na wyposażeniu radiokompas.
Naczelnym zadaniem radiostacji PAR była ciągła praca w systemie lotniczej nawigacji. Przez radiostację PAR sygnalizowano kierunek (kurs) samolotu na lotnisko, gdzie stała dana radiostacja.
Jak wyglądało nawigowanie samolotem przy użyciu radiostacji PAR? Radiostacja non stop emitowała radiowy sygnał (falę elektromagnetyczną) zawierający unikalny sygnał rozpoznawczy danego lotniska. Radiokompas, w który wyposażony był samolot ciągle namierzał dany sygnał, wskazując jednocześnie kierunek na konkretne lotnisko.
Radiostację obsługiwało 5 osób:
- dowódca radiostacji,
- dwóch radiomechników,
- elektromechnik,
- kierowca elektryk.
5. Makieta dawnego Zamku Biskupów Warmińskich
W XIV wieku przez 10 lat Orneta była siedzibą biskupów warmińskich. Stąd kierowano osadnictwem Warmii. Był to ważny ośrodek administracyjny. Zamek biskupów stanął na miejscu dawnego warownego grodu pruskiego. Niektórzy badacze uważają, że tu znajdowała się stolica pruskich plemion.
Na ekspozycji można zobaczyć makietę tego zamku, jedyną taką na Warmii. Do dziś zachowały się skąpe informacje o zamkach na Warmii i dzięki nim udało się stworzyć tą makietę. Świetnym uzupełnieniem są mapy i szkice Ornety. Najciekawszym dokumentem kartograficznym pozyskanym z Muzeum w Sztokholmie jest plan miasta z 1627 roku.
